Ferrytyna to białko odpowiedzialne za magazynowanie żelaza w organizmie. Jej podstawową funkcją jest przechowywanie jonów żelaza wewnątrz komórek w bezpiecznej, nietoksycznej formie, co pozwala na ich późniejsze wykorzystanie (np. podczas produkcji hemoglobiny czy regeneracji tkanek). Dzięki ferrytynie organizm może samodzielnie regulować poziom żelaza, zapobiegając zarówno jego niedoborowi, jak i nadmiarowi.
Jakie są przyczyny i objawy niskiego poziomu ferrytyny?
Obniżony poziom ferrytyny zazwyczaj świadczy o niedoborze żelaza, który może prowadzić do niedokrwistości z niedoboru żelaza. W wyniku znacznego zmniejszenia zapasów tego pierwiastka spada produkcja czerwonych krwinek (erytrocytów), co objawia się m.in.:
- uczuciem zmęczenia
- osłabieniem
- problemami z koncentracją
Niski poziom ferrytyny najczęściej występuje u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, ciężarnych, osób z niedoczynnością tarczycy, pacjentów z zaburzeniami wchłaniania (takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego), osób z niedoborem witaminy C oraz cierpiących na przewlekłe krwawienia [1], [2].
Czym jest spowodowany i jak objawia się wysoki poziom ferrytyny?
Wysoki poziom ferrytyny może wskazywać na przeciążenie organizmu żelazem np. na skutek nadmiernej suplementacji lub licznych transfuzji. Jedną z możliwych przyczyn jest również hemochromatoza – choroba powodująca zwiększone wchłanianie żelaza w jelicie cienkim.
Inne czynniki prowadzące do wzrostu poziomu ferrytyny to:
- choroby wątroby (takie jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, marskość wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby)
- ciąża
- suplementacja żelaza
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów)
- terapia onkologiczna
- przewlekłe choroby nerek
Podwyższony poziom ferrytyny nie zawsze świadczy o nadmiarze żelaza. Należy pamiętać, że jest to również tzw. białko ostrej fazy, którego poziom wzrasta przy infekcjach i chorobach przewlekłych.
Oznaczenie stężenia ferrytyny we krwi to podstawowe badanie służące ocenie zapasów żelaza w organizmie. Wykonywane jest z próbki krwi żylnej, pobieranej zazwyczaj z żyły łokciowej. Aby wynik był miarodajny, na badanie należy zgłosić się na czczo – najlepiej po kilkunastogodzinnej przerwie w jedzeniu, a także zrezygnować wcześniej z intensywnego wysiłku fizycznego. Czas oczekiwania na wynik zależy od laboratorium i zwykle wynosi od 1 do 3 dni roboczych [1], [2].
Jak sprawdzić poziom ferrytyny?
Warto pamiętać, że ferrytyna to tylko jeden z elementów, który pozwala ocenić gospodarkę żelazową. W diagnostyce zleca się również dodatkowe badania, takie jak: poziom żelaza w surowicy, całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC), stopień nasycenia transferyny czy morfologia krwi. Umożliwiają one dokładniejszą ocenę przyczyn ewentualnych nieprawidłowości (np. niedoboru lub nadmiaru żelaza, niedokrwistości z niedoboru żelaza czy stanów zapalnych).
Przy interpretacji wyników poziomu ferrytyny należy uwzględniać również inne czynniki, które mogą wpływać na jej poziom. Są to m.in. stany zapalne, infekcje, choroby przewlekłe czy zaburzenia metaboliczne. Stężenie ferrytyny może się też różnić w zależności od płci, wieku, ogólnego stanu zdrowia oraz zastosowanej metody laboratoryjnej – poszczególne laboratoria mogą stosować różne normy referencyjne.
U dorosłych kobiet prawidłowy poziom ferrytyny mieści się najczęściej w granicach 10–200 µg/L, natomiast u mężczyzn przyjmuje się wartości od 15 do 400 µg/L. U dzieci i młodzieży normy te mogą być inne – zależą one od wieku i fazy rozwoju.
Niezależnie od miejsca wykonania badania, interpretację wyników ferrytyny należy zawsze skonsultować z lekarzem. Specjalista weźmie pod uwagę nie tylko poziom ferrytyny, ale także wyniki innych badań oraz stan kliniczny pacjenta. Jeśli będzie to konieczne, zaproponuje dalsze postępowanie diagnostyczne lub leczenie [1], [2].
[1] Cullis, Jonathan O., et al. „Investigation and management of a raised serum ferritin.” British journal of haematology 181.3 (2018): 331-340.
[2] https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.5.